Atipik otizm, Otizm Spektrum Bozuklukları (OSB) içinde yer almasına rağmen klasik otizme ait tüm tanı ölçütlerini taşımayan, farklı şiddet ve profil özelliklerine sahip gelişimsel bir durumdur. Rehber Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi olarak, atipik otizmi daha iyi anlamak ve her bireye özel müdahale planları hazırlamak adına alt tiplerini şu şekilde sınıflandırıyoruz:

1. Gecikmiş Başlangıçlı Atipik Otizm (Childhood Disintegrative Disorder)

• Tanım: İlk 2–3 yaşta normal gelişim gösterdikten sonra, sosyal, dil ve motor becerilerde belirgin gerileme gözlenir.
• Özellikler: Konuşma becerilerinde ani kayıp, sosyal etkileşimden çekilme, tekrarlayıcı davranışların ortaya çıkması.
• Müdahale: Dil Konuşma Terapisi ile kaybedilen iletişim becerilerinin yeniden kazanılması, Zihinsel Gelişim ve sosyal beceri eğitimlerinin entegrasyonu.

2. PDD‑NOS (Diğer Yayılan Gelişimsel Bozukluklar)

• Tanım: Otizm spektrumuna giren belirtiler taşır fakat tam otizm tanısına uymayan durumlar. Bazı sosyal ve iletişim sorunları mevcuttur; tekrarlayıcı hareketler daha az yoğundur.
• Özellikler: Yaygın Gelişimsel Bozukluk kapsamındaki sosyal iletişim güçlükleri, sınırlı ritüel davranışlar, duyusal hassasiyetler.
• Müdahale: Bireysel Akademik Eğitim Desteği ve grup temelli sosyal beceri atölyeleriyle sosyal katılımın artırılması.

3. Yüksek İşlevli Atipik Otizm (High‑Functioning Autism)

• Tanım: Bilişsel becerileri ve dil gelişimi normal ya da normal üstü seyreder; ancak sosyal etkileşim ve esnek düşünme alanlarında sınırlılıklar vardır.
• Özellikler: Karmaşık sözcük dağarcığı, analitik düşünme becerileri, ancak empati kurmada ve jest‑mimik kullanımında zayıflık.
• Müdahale: Dil Konuşma Güçlüğü ve Kekemelik gibi ek konuşma bozukluklarına yönelik terapilerle, iş birliğine dayalı oyun ve hikâye anlatım çalışmaları.

4. Duyusal İşleme Bozukluğu Ağırlıklı Atipik Otizm

• Tanım: Duyusal uyaranlara (ses, ışık, dokunma) yönelik aşırı tepki veya düşük duyarlılık baskın olarak öne çıkar.
• Özellikler: Gürültüye karşı yoğun kaçınma davranışı veya aynı uyaranı uzun süre talep etme; denge ve motor planlama zorlukları.
• Müdahale: Fizyoterapi ve ergoterapi iş birliğiyle duyusal bütünleme egzersizleri, İşitme Eğitimi ile odyolojik tarama.

5. Karma Profilli Atipik Otizm

• Tanım: Birden fazla tip özelliğinin bir arada görüldüğü, hem sosyal iletişim hem de motor/davranış alanlarında karma belirtiler taşıyan vakalar.
• Özellikler: Hem birinci hem ikinci tipin kesişimini gösteren sosyal ve duyusal belirtiler, farklı derecelerde tekrarlayıcı hareketler.
• Müdahale: Bütüncül yaklaşımla eş zamanlı Akademik Eğitim Desteği, Zihinsel Gelişim destekleri ve Dil Konuşma Terapisi programları.

Tanı ve İzlem Süreci

Atipik otizmin alt tiplerini belirlemek için multidisipliner ekiplerce; psikometrik testler, gelişim ölçekleri, odyolojik tarama (İşitme Kaybı ekarte edilmesi) ve motor değerlendirmeler yapılır. Elde edilen veriler, çocuğun hangi alt profile daha yakın olduğunu ve hangi desteklere öncelik verilmesi gerektiğini ortaya koyar.

Uzun Dönem Destek

Alt tiplerin tanınması, Özel Öğrenme Güçlüğü, Disleksi veya Kekemelik gibi ek risklerin erken saptanmasına olanak sağlar. Rehber Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi, her alt tip için kişiselleştirilmiş programlar sunar; hem okul başarısı hem de sosyal uyum hedeflenir.